Slimmer straffen: taakstraf in plaats van vervangende hechtenis

De rechter kan een verdachte veroordelen tot het betalen van een geldboete. Wanneer de veroordeelde ook na aanmaning de geldboete niet betaalt, dan kan vervangende hechtenis worden opgelegd: voor elke €50,- aan openstaande boete moet de veroordeelde één dag vastzitten, volgens de oriëntatiepunten van de rechter.[1] Na het uitzitten van de hechtenis vervalt de bijbehorende betalingsverplichting. In 2019 en 2020 zaten veroordeelden samen maar liefst 47.154 dagen (!) in de gevangenis vanwege onbetaalde geldboetes.[2]

De Tweede Kamer wil een einde maken aan deze praktijk. Momenteel is er een Kamermeerderheid (D66, VVD, NSC, CDA, GL-PvdA) die voorstelt om veroordeelden een taakstraf te laten uitvoeren in plaats van het ondergaan van hechtenis. Een belangrijk argument is het cellentekort: veel veroordeelden kunnen hun gevangenisstraf niet direct uitzitten door een gebrek aan beschikbare cellen. Mensen die vastzitten vanwege een onbetaalde boete nemen kostbare celruimte in. Bovendien wordt vrijheidsontneming als een te zware maatregel gezien voor deze type zaken. Werken wordt als zinvoller beschouwd dan ‘zitten’. Daarnaast is opsluiting veel duurder: hechtenis kost bij deze gevallen circa €14 miljoen per jaar, terwijl (vervangende) taakstraffen slechts net geen €2 miljoen zouden kosten.[3]

Ook de maatschappelijke gevolgen van detentie spelen een rol. Opsluiting kan leiden tot baan- en huisverlies, oplopende schulden en het verbreken van sociale contacten. In het jeugdstrafrecht bestaat al de mogelijkheid om een taakstraf op te leggen in plaats van hechtenis,[4] en de Tweede Kamer wil nu dat rechters deze optie ook krijgen voor volwassenen.

De staatssecretaris steunt het plan: “Onze gevangeniscellen zitten overvol. Dit voorstel kan helpen om de druk op de celcapaciteit te verlichten. We hebben elke extra beschikbare plek hard nodig.”[5]

Of en wanneer de wetswijziging wordt doorgevoerd, is nog onzeker. Wel is duidelijk dat deze aanpassing zal bijdragen aan een evenwichtiger bestraffing: mensen met financiële problemen worden niet verder in de problemen gebracht, maar krijgen een kans om hun schuld op een constructieve manier in te lossen.

[1] https://www.rechtspraak.nl/SiteCollectionDocuments/Orientatiepunten-en-afspraken-LOVS.pdf.

[2] WODC-rapport: ‘Vervangende taakstraf bij het niet betalen van een geldboete’, p. 64.

[3] WODC-rapport: ‘Vervangende taakstraf bij het niet betalen van een geldboete’, p. 64.

[4] Artikel 6:6:30 lid 2 van het Wetboek van Strafvordering (Sv).

[5] www.rtl.nl, ‘Tweede Kamer: geen cel maar taakstraf voor mensen die boete niet betalen’, 2 februari 2025.